NĂM NGỌ NÓI CHUYỆN "NGỰA"
Phạm Hoàng Chương
Một năm Tỵ nặng nề với quá nhiều thiên tai, bão lụt, cháy rừng, súng đạn
giết người ở Mỹ, chiến tranh chết chóc ở Syrie, nhiều tai họa xảy ra trên thế
giới sắp hết , nhường chỗ cho năm Giáp Ngọ sắp tới với ánh sáng hứa hẹn hi vọng
tươi hồng cho nhân loại, đặc biệt là Việt nam.
NGỰA
xưa nay được coi như một con vật dũng mãnh, di chuyển cực kỳ mau lẹ như vũ bão,
giúp con ngừời trong nhiều công việc
khác nhau, kéo xe, săn thú, đánh giặc...khác hẳn loài trâu bò to xác lù đù, chậm
chạp, chỉ biết chở đồ, hay cày bừa. Ngựa ăn cỏ, nên nuôi ngựa không tốn kém như
heo vịt, chó gà. Ngựa có nhiều giống, da nhiều màu, lớn nhỏ nhiều kích thứớc,
cũng như lòai người, chó mèo, chim chóc...Ngựa vằn, ngựa bạch, ngựa đen, ngựa
nâu, ngựa hồng.... Thêm vào đó, ngựa lại có vóc dáng đẹp, oai vệ, mà thanh tú.
Nhiều họa sỹ thích vẽ ngựa, và nhiều bức tranh ngựa tuyệt đẹp nổi tiếng được
trưng bày ở các sảnh đừờng đại gia hay viện bảo tàng các nứớc Âu Á. Ngựa đặc biệt
chỉ có một móng, không như trâu bò có hai móng, nên chẳng những với ngựa chiến,
ngựa thồ ở miền núi hay ngựa cưỡi ở miền xuôi cũng được người ta đóng thêm móng
sắt, trùm vào móng ngựa cho ngựa khỏi đau chân và không mòn móng khi đi đường.
Cứ vài tháng, họ phải đóng lại móng sắt cho ngựa, nhất là ngựa thồ ở miền núi
phải đi trên các đường đá và leo núi, rất mau mòn, long móng . Ngựa dùng chở đồ,
chở khách, phát thư, có ngựa dùng đánh nhau, có ngựa nhảy cao, chạy đua, săn đuổi
hươu nai, dành cho dân qúi tộc Âu châu tiêu khiển. Ngựa tự bảo vệ mình bằng
cách nhảy dựng lên, hí vang trời, chồm 2 chân trứớc lên bổ vào kẻ địch, hay
dùng cú đá hậu để thóat thân. Ngựa cũng được Trời phú cho linh tính đánh hơi sự nguy hiểm đang xảy ra ở
phía trước, nhất định ngừng lại không chịu đi tiếp. Anh em họ cùng gia đình với
ngựa có Lừa. Lừa không khỏe, nhanh và thông minh như ngựa, nên chỉ dùng để cởi
và chở hàng hóa . Khi ngựa và lừa giao phối
nhau thì đẻ ra con vật gọi là LA.
La là con thú đặc biệt, không thể sinh sản được nữa.
Trước
khi các loại xe hơi xe lửa chạy bằng động cơ, hơi nước được phát minh , trong
nhiều thế kỷ, ngựa đã được xem như con vật quí và khỏe, giúp con người di chuyển
mau lẹ, chuyên chở, tìm ra các vùng đất mới và để đánh nhau với quân địch. Ngay
cả xe hơi sau này chế ra thay cho ngựa, cũng vẫn dùng chữ "Mã lực" để
phân biệt sức mạnh và tốc độ. Nói đến chiến tranh thời xưa, không thể không nói
tới ngựa( chiến mã). Ngựa với người như bạn thân, cùng sống cùng chết, như hình
với bóng trong chiến tranh thời xa xưa. Ngựa chở tướng sóai cầm cờ chỉ huy quân
lính. Ngựa kéo xe. Kỵ binh cởi ngựa bắn cung. Sĩ quan ngã ngựa là thua , bị bắt
làm tù binh... Cho nên khi cả ngựa lẫn người kỵ sĩ chết thì binh lính xẻ da ngựa
mà bọc xác chủ mang về. "Da ngựa bọc thây" xuất xứ từ
câu nói khí khái của Mã Viện nói với vua Quang Vũ nhà Hậu Hán ngày xưa: “Đại
trượng phu nên chết ở chiến trường, lấy da ngựa bọc thây, chứ lẽ đâu lại chết
trên tay đàn bà..”. Câu nầy nói về chí khí làm trai là nên xông pha nơi trận
mạc chứ chẳng nên ru rú ở xó nhà.
Quân Mông cổ ngày xưa, nhờ ngựa mà bách chiến
bách thắng, đánh bại các nước lớn Âu Á trên bản đồ thế giới, làm chủ đất đai Nga sô và Trung hoa một thời gian.
Thành Cát tư Hãn nổi tiếng cũng nhờ ngưa chiến.Thậm chí lịch sử văn chương
Trung quốc để lại còn ghi chép "Vó ngựa quân Mông cổ đi dến đâu, cỏ chết tới
đó không mọc lại nổi." Việt nam cũng có sự tích "Phù đổng thiên
vương" nhổ tre, cỡi ngựa sắt, phá giặc Ân, nói lên công trạng của ngựa
trong việc giữ nứơc, chống xâm lăng.
<<( Ngựa trong đám cưới
Hoàng Gia)
Ở
châu Mỹ, năm 1518,Tây ban Nha đổ bộ Mexico
Trung
hoa có loại cờ tuớng có Tướng, có Sĩ, có Xa (xe) có Mã(ngựa) nói lên tầm quan
trọng của ngựa trong việc chiến chinh dẹp lọan đời xưa.
Trong tử vi Tàu, có một sao quí quan trọng chủ
tay chân, sự di chuyển đi lại, là Thiên Mã. Thiên MÃ gặp Triệt là què tay què
chân, hay di chuyển gặp tai nạn, lái xe bị ticket, accident, vựơt biên bị bắt,rớt
máy bay, hay người thân bị chết.... MÃ gặp Tuần, làm gì cũng lận đận, trục trặc
trong bứớc dầu. MÃ đi với thiên hình là tai họa trứớc mắt. MÃ ở Mệnh là người
có nghị lực, óc tháo vát, quán xuyến xoay sở giỏi, có nhiều tài năng. Mã đi với
Lộc là buôn bán làm ăn giàu có, đôi khi giỏi về văn chương. Mã khốc khách là thời
vận công danh bộc phát đang lên như ngừời chiến sỹ cuỡi ngựa có nhạc khua reo
vang lừng. MÃ gặp Tràng sinh là may mắn, hanh thông. Tang môn thiên mã là chia
lìa, chết chóc. Tiền CÁi hậu MÃ (Cung Mệnh có Hoa cái và Thiên mã hai bên) là cách đỗ ra làm quan, có lọng đi trứớc, có
ngựa theo sau...Đại tiểu hạn có Mã, hay Hao, thế nào cũng phải đi xa, thay đổi
chỗ ở, hoặc nghề nghiệp.
Ở Hy lạp, có câu chuyện về ngựa nổi
tiếng là "Con ngựa thành Troy Troy Troy trông thấy, vội
mở cửa kéo ra, đoạt lấy con ngựa hí hửng kéo vào thành. Đến tối, quân Hy lạp từ
trong bụng ngựa tuôn ra, cùng với quân mai phục ở ngoài tràn vào đánh phá và
chiếm được thành. Từ đó điển tích
"con ngựa thành Troy" được ám chỉ sự nội ứng, hay dùng để chỉ những
âm mưu quỷ quyệt, được che đậy bằng hình thức tốt đẹp bên ngoài.
Ca dao tục ngữ Viêt nam có nhiều câu liên quan tới ngựa. Vì
trâu bò, lừa ngựa là tôi mọi dùng để chở đồ cho chủ, nên thấy ai mắc nợ ai
không trả thì hăm dọa kiếp sau sẽ phải " làm thân trâu ngựa, đền nghì trúc
mai".
"Cưỡi ngựa xem hoa" là kiểu đi dạo , coi cảnh coi ngừoi qua
loa cho biết, chứ không nắm rõ điều gì kỹ lưỡng, vì ngựa đi nhanh quá làm sao
mà coi kỹ được. Ngựa lại có tánh hễ đi mãi một đuờng là quen với đừờng ấy,
không chịu rẽ qua lối khác, đi đâu rồi cũng quay lại lối cũ, nên cổ nhân có câu "Ngựa quen đuờng cũ", là cách nói
ngừời dù có sửa đổi gì cũng vẫn chứng nào tật đó. Khi chàng sở khanh nào ăn nằm
với cô gái xong rồi sợ trách nhiệm, bỏ chạy mất, thiên hạ gọi là "quất ngựa
truy phong". Trẻ mà quá hăng hái, đòi ăn thua đủ, tranh dành với ngừoi
khác, bị mắng là "Ngựa non háu đá". Gần đây, tự điển dân gian ngòai
luồng lại có thêm câu "Ngựa già ham gặm cỏ non"chỉ cho mấy "khứa"
VK già, răng đã rụng, mà thích về VN
chơi trống bỏi, kiếm các cháu gái mới lớn làm "bồ nhí", bỏ bà vợ già
quá "đát" ở lại Hoa kỳ. Con gái phụ nữ mà quá "lăng lòan",
hay giao thiệp bừa bãi, quá trớn cũng bị gọi là "ngựa", có lẽ ngựa
cái khi đã lên "cơn" rồi thì buông lung, lồng lộn lên, không ai kềm
giữ được. Người có tánh nói thẳng không sợ làm mất lòng, được gọi là "thẳng
ruột ngựa", vì ngựa bao tử nối với ruột
suông đuột, không vòng vo rắc rối như trâu bò thuộc loài nhai lại.
Người
Tàu có câu: Nhất ngôn ký xuất,tứ MÃ nan truy" nói về chữ TÍN. Lời nói khi
đã thốt ra, bốn con ngựa rượt theo bắt lại không kịp. Ý nói ngừoi quân tử ăn
nói phải cẩn thận, phải uốn lưỡi 7 lần trước khi nói, khi đã hứa điều gì thì phải
làm cho bằng được. Tôi nhớ hồi học lớp ba, trong sách Quốc văn, có đọc chuyện bên TÀu ngày xưa một anh chàng nọ có
thanh kiếm báu, sắp phải ra trận, hứa với ông bạn khi trở về sẽ tặng kiếm cho,
nhưng một năm sau khi trở về thì bạn đã chết, chỉ còn là nấm mộ bên cây đa to.
Chàng kiếm sỹ vái lạy trước mộ bạn, giữ lời hứa, tháo gươm ra, treo lên cành
cây, cạnh mộ cho ngừời đã khuất, rồi bỏ
đi. Tôi vô cùng cảm kích câu truyện đó,
tự dưng bắt chước hành động khí khái của chàng hiệp sỹ đó đến cuối đời, không cần học qua sách luân lý,
đức dục nào khác của nhà trừờng dạy.Thế mới biết giáo dục tánh tình cho trẻ
con, không cần nói nhiều, chỉ kể chuyện các bậc quân tử anh hùng nhân đức trong
thiên hạ xử sự là có hiệu quả.
"Tái
ông thất mã", trong Cổ học tinh hoa, cũng là một câu chuyện nổi tiếng có
dính tới Ngựa, mặc dù trọng tâm nằm ở chỗ khác, nói lên triết lý "trong
cái xui có cái hên, trong cái hên lại có cái xui". Tái ông mất con ngựa,
bà con tới chia buồn, ai ngờ con ngựa lại mang về một con ngựa khác. Bà con kéo
tới chia vui, ai ngờ đứa con vì ham cỡi con ngựa mới mà té gãy chân. Bà con tới
chia buồn, ai ngờ nhờ vậy mà khi giặc tới, thanh niên đều bị nhập ngũ, chỉ có
ngừời con được miễn(vì gãy chân) ở nhà hú hí với cha già.
"Một
con ngựa đau, cả tàu không ăn cỏ"cũng là một câu hay, dựa vào việc thực tế, quan sát một chuồng ngựa,
thấy con vật biết chia sẻ vui buồn, họan nạn, mà nói lên tình tuơng thân tuơng
ái giữa con ngừoi với nhau.Tiếc thay, xã hội Vn ngày nay không còn cảnh đó nữa,
con người xâu xé tàn nhẫn bóc lột nhau tỉnh bơ. Một ngừời trợt ngã xe máy ở
Saigon, cả chục ngừoi xúm lại nhặt, cướp đồ đạc rơi rớt rồi bỏ chạy, mặc cho nạn
nhân chảy máu trầy trụa nằm đó, không ai
buồn gọi xe cứu cấp. Con ngừoi dứới chế độ xã hội chủ nghĩa còn thua xa con ngựa.
"Ngưu
tầm ngưu, mã tầm mã" nói lên ý ai hợp
tính nhau thì ưa tụ tập với nhau chơi. Nguời tốt thích chơi với ngừoi tốt, kẻ xấu
thích chơi với kẻ xấu. Cách ngôn Pháp có
câu tuơng tự: "Dis moi qui tu hantes, je te dirai QUi tu es",
dịch tiếngViệt là "Hãy cho tôi biết anh chơi với ai, tôi sẽ biết anh là loại ngừời nào".
Tiếng
Anh có một câu về ngựa: "Put the
cart before the horse", y như câu "Đặt cái cày trứơc mũi con
trâu" của ta, ý nói làm trước rồi mới nói sau, áp đặt người ta vào chuyện
đã rồi..
Trong tòa án, bị cáo phải ra đứng trước "Vành
móng ngựa", trả lời chánh án và nghe định tội. Do đâu mà có từ "vành
móng ngựa" này? Móng ngựa được coi như món đồ đem lại may mắn cho ai lượm
đụợc. Thế sao bị cáo phải đứng“trước
vành móng ngựa ” . Ngày xưa, ở La Mã, khi xử tội, trừng trị các phạm
nhân, người ta dùng ngựa để xé xác, hoặc
dày xéo lên thân thể . Nhưng vành móng
ngựa ở tòa án đâu có ăn nhằm gì tới con ngựa xé xác tội nhân.Tiếng Anh, gọi đây
là bar (of courts) . Tiếng Pháp là barre (au tribunal)... được thiết kế giống
theo hình chiếc móng ngựa, nên từ hình dáng này, tiếng Việt quen gọi nó là vành
móng ngựa. Nếu bảo rằng, chiếc vành móng ngựa dành cho các bị cáo đứng trong
phiên tòa xuất phát từ hình thức tử hình xé xác, dày xéo bằng ngựa theo luật La
Mã thì không đúng. Kết hợp với các
nguyên tắc pháp lý được áp dụng rộng rãi tại các quốc gia, có thể thấy, chiếc
vành móng ngựa đặt trước mặt bị cáo trong phiên tòa mang một ý nghĩa hết sức
nhân bản. Nó dùng để bảo vệ bị cáo như vật bảo vệ cái móng ngựa , hàm ý Bảo bọc
,Chở che người vô tội trước định kiến (nếu có) của người “cầm cân nảy
mực". Hay chính xác hơn, nó biểu hiện cho nền văn minh nhân loại, thể hiện
dưới góc độ luật học, hơn là thể hiện “sự nghiêm minh và hà khắc của pháp luật”
bằng cách voi dày, ngựa xé.
Sau
cùng,nói đến chuyện Sấm Trạng Trình nứơc ta, ai cũng nhớ hai câu kỳ bí , dính tới
năm Ngựa mà chờ mãi chưa thấy ứng :
MÃ
đề DƯƠNG cước, anh hùng tận,
THÂN
DẬU niên lai, kiến thái bình.
MÃ, tiếng Hoa,
là ngựa (ngọ). DƯƠNG là con dê (mùi). Năm Ngọ năm Mùi, "anh
hùng" sẽ tiêu tán đường. "Anh hùng" đây có thể là TQ với mộng bá
chủ thiên hạ chiếm biển Đông làm của riêng, bị MỸ cảnh cáo , cũng có thể là chư
hầu VN, cố sức gìn giữ chế độ độc tài đang thời kỳ lung lay rã rệu, bị dân oan
chống đối khắp nơi, cọng thêm kinh tế
suy xụp thê thảm, chưa ai biết chắc khi nào chuyện "anh hùng tận
" sẽ xảy ra trong 2 năm tới. Sau đó, qua năm Thân, năm Dậu, ánh sáng của tự
do, no ấm sẽ đến chiếu sáng rạng ngời (?).
Trước
thềm năm mới, chuẩn bị nhảy lên lưng con ngựa Giáp Ngọ, quất roi xung phong tới
trước, cầu chúc cho tất cả quí vị độc giả, mọi người mọi nhà, được sức khỏe như
con ngựa đua dũng mãnh, làm việc gì cũng mau chóng thành công mỹ mãn, đạt đựợc
thắng lợi vẻ vang. Cầu cho dân tộc mình như con chiến mã anh hùng, chiến thắng
ngoại xâm, tiêu diệt thế lực áp bức độc tài, đem lại tự trị độc lập thanh bình
cho đất nứớc thân yêu....
