Chiếc áo bà ba - Hương Lan
Chíếc áo Bà Ba - Huong Lan
CHIẾC ÁO BÀ BA.
Tôi chẳng lạ gì với chiếc áo bà ba vì được sinh ra, lớn lên ở miền Nam. Có đi ra Bắc đôi lần để xem máy lạnh gắn đầy công viên, phụ nữ mặc áo tứ thân như trong truyện cổ tích-cho nó vui! Nhưng hai lần đi làm ăn, có ngang qua Hà Nội thì chỉ loanh quanh những phố ăn nhậu. Lần đi với bố là đáng nhớ nhất trong những chuyến hành hương. Hai cha con đến nhà bác tôi ở phố Ngọc Hà, chiều tối, tản bộ ra công viên thì chỉ thấy hoạt cảnh... vuốt bùi. Tôi khoái cái từ ngữ mà ông bác tôi dùng để chỉ hành vi văn hoá thủ đô. Tôi nhớ mãi ngữ âm Hà-Nam-Ninh của người bác mà hết đời tôi chỉ gặp một lần. "Mày có bức xúc thì đây là thiên đàng giải toả!"
.
Bố tôi đã đầu hàng vô điều kiện lần thứ hai là đầu hàng ông anh rể-gốc bần cố nông, nhưng trót yêu con gái nhà địa chủ thất thời sau đấu tố thì chấp nhận bị khai trừ khỏi đảng, chấp nhận đời đen như mõm chó bên cô chủ trong mơ. Nhiêu đó thôi, đã đủ lý do cho bố tôi ra tù là về thăm người chị ruột còn ở quê xưa, thăm ông anh rể đã hết lòng với chị mình. Riêng tôi không có những tình cảm sâu xa đó vì tôi như đứa bé sinh ở Mỹ bây giờ, cha mẹ có đưa nó về Việt Nam thăm ông bà thì riêng tư nó cũng chỉ như một cuộc nghỉ hè xa và không hứng thú gì cho lắm! Tôi đành xin kiếu mảnh đất ngàn năm văng tục trong im lặng để xuôi Nam vẹn toàn.
.
Tôi yêu miền Nam hơn hồi chưa đi Bắc như người hải ngoại bây giờ về lại quê xưa có thể khóc được với cây cầu khỉ mà thuở nhỏ chớ hề nghĩ đến mỗi bận đi qua. Tôi yêu miền Nam rứr ruột ra mình mà chiếc áo bà ba là hơi thở của đồng bằng phì nhiêu, sông nước, ruộng vườn... Hình ảnh cô gái miền tây trong chiếc áo bà ba, nghiêng nghiêng nón lá phất phơ quai hồng theo con nước lớn nước ròng, chèo ghe trên những sông rạch chằng chịt đã ăn sâu trong tiềm thức tự bao giờ! Cánh áo đơn sơ, mộc mạc trên thân mẹ, thân dì đã mưa nắng nuôi con, thương cháu. Cánh áo diệu hiền thấm giọt mồ hôi của những bông hoa đồng nội đã để lại lòng người đứng bên sông niềm thương nỗi nhớ sự mềm mại của thân hình; thanh thoát của vải hoa hay chỉ một màu thiên thanh trong sáng, màu hồng tơ vương, màu hoa cà đằm thắm diệu ngọt.
...
Cái thời tay trắng mộng đầy phất phơ theo vạt áo cô gái sông Tiền, sông Hậu qua đi. Tuổi trẻ thời tôi, sau "giải phóng" như lục bình man mác-biết về đâu! Có tính ở lại làm rể miền tây mấy bận nhưng tình cứ xót xa... trôi.
Em như cục cứt trôi song,
anh như con chó ngồi trông trên bờ.
Cái thời chó chết nó thế! Cuối cùng táp bến Bình Đông, ngộ ái nị, nị ái ngại... ngộ ôm đại –nị đừng có ngại.
.
Đã 1/4 thế kỷ trôi qua, chớ hề thấy em mặc áo bà ba một lần cho bay mùi xì dầu nước tương, đuôi heo hầm xáu-báu (củ cải muối), đuôi bò hầm nấm đông-cô... lấy vợ Tàu thì tha hồ ăn đuôi theo tinh thần truyện kể: .
Ông Tàu bán thịt heo quay rao hàng là ăn gì bổ nấy! Mua dzô mua dzô... Gặp bà Việt cà lăm-cắc cớ, hỏi: "Dzậy, ăn cái đuôi thì bổ cái gì?" Ông Tàu nói, "Cái lày... nị mua chồng nị ăn. Nó ăn cái đuôi đằng sau thì bổ cái đuôi đàng trước". Bà cà lăm nghe khoái! "Dzậy... dzậy... chặt...chặt...chặt...chặt... ch...ặ...t... cho tui 2 đồng... đuôi". Ông Tàu: "Tiểu cái lụ mụ nị! Biểu ngộ chặt hết nửa con heo rồi mua có hai đồng."
.
Từ đó, khả năng chờ em thay áo cũng qua tuốt luốt tự bao giờ! Nhưng từ đó, những cánh áo bà ba đậm đà phong thổ miền Nam được trân trọng giữ gìn trong ký ức - để sống lại dạt dào yêu thương khi thấy trên sân khấu ca nhạc, những cô ca sĩ trẻ đẹp thỉnh thoảng mặc áo bà ba lên sân khấu hát nhạc quên hương đã nhắc nhở biết bao nhiêu tình! Nhớ nhất là lần tôi theo thằng bạn nhỏ hơn mình về quê. Cha nó là lính Thủy quân lục chiến, tên ông Sáu Chiến. Sau hoà bình làm nghề thương hồ..
Nhân dịp mùa hè mà cha nó bệnh vì nhậu quá mạng nên tôi với nó chèo ghe, căng buồm khi thuận gió để giải quyết cho má nó một chuyến hàng thương hồ. Đâu ngờ, khi về tới Vĩnh Long (quê ngoại của bạn tôi) thì cắc cớ xảy ra! Tôi quá xúc động với chân tình của dì Uốt thằng bạn. Người con gái miền tây mà tôi mang nhiều nỗi nhớ không tên. Em đãi tôi món đặc sản quê nhà như giới thiệu với anh đây là... quê em. Món canh chua ếch thì đâu có gì lạ! Nhưng lạ ở chỗ là em đã bao công khó cho người không quen. Chắc ai dân miệt vườn thì còn nhớ trái dừa khô có ba con mắt. Người nhà quê trưởng giả chỉ đục một mắt của trái dừa khô, thả vào đó con nòng nọc. Đêm đến thắp đèn dầu dừa cho muỗi bu, muỗi rớt vô con mắt mở của trái dừa thì thành thức ăn cho nòng nọc lớn lên thành ếch. Khi ếch trong trong trái dừa lớn theo ngày tháng (không có khả năng thoát thân ra lỗ mắt dừa bằng móng tay út), em thắp đèn hàng đêm cho ếch có muỗi ăn, ban ngày đói bụng thì ếch ăn cơm dừa khô. Cứ thế ếch lớn. Khi em nấu đãi tôi món canh chua ếch thì đậu bắp, giá, bạc hà, cà chua, lá me non, rau ôm... cứ bình thường như canh chua trên khắp miền Nam. Đặc biệt hơn tôm tép, cá... là ếch. Em chặt (đập) bốn trái dừa khô để có bốn con ếch trắng trờ vì thiếu nắng. Canh đang sôi, đập dừa là ếch sống nhảy luôn vô nồi canh chua. (Không lột da, mổ bụng, cạo rửa gì hết). Khi ếch chín, múc ra tô, con ếch trắng nhách, còn nguyên da, đủ đầu lòng, cứ xoè tay xoè chân phản đối!
.
Tôi ăn hay không ăn là câu trả lời dứt khoát... anh ở hay dzià?! Tôi dzià chứ sao ăn nổi vì bốn con ếch cứ trợn mắt nhìn tôi trong tô canh chua. Đôi mắt thứ năm nhìn tôi trách móc...! Đành chịu chứ không tài nào dám nhá thử miếng ếch-dừa. Thoạt trông nhờn nhợt màu da/ ăn dừa nung núc đẫy đà toàn thân như tú bà trong truyện Kiều. Ghê quá!
.
Trưa nay, hè xứ Cao bồi nắng chang chang cả trăm độ F, tôi bước ra sau tiệm để làm công việc mà ngày càng bị nhiều người chê trách là châm điếu thuốc. Mới mở cửa sau, chỉ hai bước chân là chạm vuông tường cao hơn đầu người, có thùng rác bự cho cả khu thương mại xài chung. Không thấy mặt người đang đổ rác phía bên kia nhưng tiếng hát thì nghe được. Không biết sao khi đi tắm và đi bỏ rác thì người ta ưa hát? Không nghe thầy lang nào bàn vụ này! Không chừng hát có thể khử mùi không hay hay mùi không hay là chất gây hát đối với thần kinh con người mà chưa khoa học gia nào nghiên cứu.
.
Trưa hè vắng vẻ và văng vẳng một giọng nam trầm của người miền tây thì âm thanh đi thẳng vào lòng người diệu vợi... "Chiếc áo bà ba quê mùa em không mặc! Bởi đua đòi em mặc áo hai dây. Nó đứt một dây, tai (tay) nào em dzói dzịn (vói vịn), dzói tai nào... lông nách cũng đen thui..."
.
Trời đất qủy thần ơi! Nam danh ca Minh... Liều nào mà ác liệt dzữ dzậy trời? Minh Cảnh, Minh Vương, Minh Phụng... mà nghe thì co giò chạy tuốt, chịu sao cho thấu. Tôi cũng ráng lê mươi bước... đi xin chữ ký! Thì ra một thanh niên yêu đời. Anh bạn trẻ mới ngoài đôi mươi, đầu bù tóc chỉa như con nhím, quần áo lôi thôi, gương mặt lại đóng bớt một cánh cửa sổ của tâm hồn cho bớt chói nắng mà người thiển cận gọi là thằng chột.
.
Để bù lại cho những cái trớ trêu trên gương mặt bí hiểm! Người bạn trẻ có nụ cười miền tây vô cùng hiền hậu làm tôi nhớ những người bạn miền tây hết sức! Tôi thấy thật thân và thật gần nên mời anh ta điếu thuốc. Chúng tôi láp dáp được vài câu để biết anh ta là thợ... vịn. (Bên tiệm may của bà Đại Hàn mới sang cho người Việt Nam vì trơ trọi hũ kim chi trong khu thương mại sặc mùi nước mắm thì làm sao thọ nổi!) Bạn tôi theo thầy đi sửa tiệm may Đại Hàn thành tiệm may Việt Nam. Với vai trò thợ vịn và đi bỏ rác đã dư sống nên yêu đời, ca hát làm bằng cho tâm tư mãn nguyện. Lòng dạ người miền Nam dễ thương, xởi lởi nên cũng dễ rò rỉ thông tin cá nhân. "....
.
Ngon hơn hồi em còn ở Long An, đi vác mướn ngoài bến xe cả ngày chỉ được chừng 5 đồng (đô la). Em ăn cơm, uống nước cũng hết hai đồng, đem về cho má chừng ba đồng thì má cho lại một đồng để đi chơi... Bây giờ, qua Mỹ khoẻ re - ngày 50. Làm gì cho hết tiền?!" Đang tâm sự đời tôi ngon trớn thì ông thầy của bạn tôi thô-lỗ-miệng, chửi thề ỏm tỏi vì thằng đệ tử đi bỏ rác hay bỏ mạng mà không thấy về! Họ bỏ lại tôi đứng chơ lơ như cây cột đèn hiu quạnh, nắng Texas thì tôi đã quen nên nhằm nhò gì! Cứ nhớ lời ông bạn Huy: "Sống ở Mỹ mà một người không làm ra trăm bạc/ ngày, thì sống sao nổi!" Ước gì ông Huy nghe một người đồng hương thoải mãi nói: "... ngày 50. Làm gì cho hết tiền!" Ông Huy tháng nào kiếm được năm ngàn đã than như bọng. Lơ tơ mơ như tôi thì thật là không dám lên tiếng càm ràm bề trên, nhỡ các ngài đổi ý cho đi làm thợ... vịn thì bỏ xừ. Người ta thường đứng núi này trông núi nọ nên mãi mãi bất an. Bằng lòng với hiện tại như anh bạn trẻ thì có thể ca hát, yêu đời trong cái nắng chang chang nơi miền đất hứa, trong cõi phù du làm cho thùng rác to bự mà anh ta phải đi đổ một mình cũng nhẹ đi đôi phần! Bằng lòng với những gì mình có thật an nhiên, tự tại mà không ai tin.
.
Trưa nay nóng dữ nên bà con trốn trong máy lạnh. Ngoài kia, bãi đậu xe mênh mông, ảo giác nắng như sông nước bềnh bồng, thi thoảng có chiếc xe lười biếng như không muốn chạy vì nóng mà cứ phải lăn bánh về một nơi nào đó! Không ung dung như chiếc xuồng ba lá trên sông. Có,"Chiếc áo bà ba quê mùa em không mặc. Bởi đua đòi, em mặc áo hai dây..." cỡi chiếc Lexus ES300 lướt qua mặt tôi với nụ cười đồng hương ấm áp. Hai cánh tay trần mang vẻ đẹp phô trương-Mỹ hoá, nhưng thử tưởng tượng hai cánh tay ấy được lồng trong chiếc áo bà ba thì diệu dàng biết bao. Chủ nhân của hai cánh tay nõn nà không ý thức được vẻ đẹp kín đáo truyền thống hay bản thân mình không ý thức kịp vẻ đẹp trần trụi theo thời đại toàn cầu, thế kỷ lưu vong.
.
Nhạc chế
Tôi nghĩ ngợi mơ hồ về thay đổi quá nhanh để con người không bắt kịp nên mới có những phản ứng như chế (nhái) lại lời thơ, nhạc vừa rồi, để thoả mãn tâm tư con người thấp cổ bé miệng. Vì cao cổ lớn miệng thì đương sự đã đả kích, chống đối ngay tác giả chứ cần gì nhái lại để thể hiện phản kháng. - Như khi tôi còn nhỏ mà đã sớm chịu đựng sự đổi thay của lịch sử nên học trò không thuộc nổi bài thơ "Đêm nay Bác không ngủ" của Tố Hữu theo nguyên tác trong sách Giáo khoa, nhưng lại thuộc lòng bài thơ chế lại như sau:
.
"Đêm nay Bác không ngủ/
Ngày mai Bác ngủ bù/
Anh đội viên gật gù/
Lão già này... khôn thật."
..
Cũng như anh bạn trẻ vừa đây, tự nhiên bị liệng qua Mỹ vì một lý do nào đó, bảo lãnh chẳng hạn. Anh không còn thấy những chiếc áo bà ba trong thôn xóm anh ở, ngoài ruộng vườn anh trông, bến bãi anh làm việc kiếm cơm... Bỗng dưng xung quanh anh, hình ảnh người phụ nữ kín đáo bị lột bỏ đến chỉ còn hai mảnh bikini mà không sượng sùng khi rửa xe ngoài sân chỉ là cớ - cho thiên hạ ngắm mới là chánh. Mười người phụ nữ quanh đây thì đã bảy, tám người mặc áo hai dây, phơi ra hai cánh tay trần mát lạnh! Anh phản kháng kiểu nhà quê, con nít... cũng khác gì tôi xưa!
.
Lý luận như vậy, phải chăng nhạc chế xuất phát từ những người thấp cổ bé họng. Họ không đủ khả năng để sáng tác và chắc cũng không có điều kiện để phổ biến nên dựa vào cái có sẵn (đã được nhiều người biết để quá giang suy nghĩ riêng tư của mình). Tôi có nghe nhưng không nhớ tác giả và tác phẩm.
.
"Em ơi! Nếu mộng không thành thì sao?
Non cao đất rộng biết đâu mà tìm?" .
.
Người nhạc sĩ sáng tác ta thán về trăm khó ngàn khăn của tình duyên trắc trở. Nhưng người bình dân không có lắm suy tư nên giải quyết gọn:
.
"...Mua chai thuốc chuột uống cho rồi đời"
.
.Ông nhạc sĩ mà nghe (chắc chắn đã nghe đâu đó) chắc buồn lắm! Vì qua lời nhạc ông đặt có hàm ý, thông điệp... trong tình yêu đôi lứa cần sự thủy chung, kiên nhẫn vượt khó qua hình ảnh "non cao đất rộng" trong tinh thần ca dao:
"Yêu nhau mấy núi cũng trèo/
mấy sông cũng lội
mấy đèo cũng qua"
Ai kiên nhẫn, chung tình thì tình yêu ấy lên ngôi. Toại nguyện khi trùng phùng sau trăm khó ngàn khăn.
.
Nhưng đời vội vã đâu có ai kiên nhẫn nữa! Những tâm hồn đẹp của người viết nhạc cứ cho ra lời hay ý đẹp. Người hát nhạc tự thấy không đúng với mình chứ không phải không hay... thì tùy nghi chế, nhại. Câu nhạc chế mà tôi nhớ được tiếp theo là Lam Phương viết:
"Từ ngày có em về,
nhà mình tràn ánh trăng thề..."
.
Hay quá! Tình tứ và lãng mạn vô cùng. Nhưng "em" trong nhạc Lam Phương không (chưa) phải là đại biểu quốc hội trong dân gian, vì có những em khi chưa được rước về dinh thì dễ thương hết biết. Nhưng rước về rồi thì hết biết dễ thương chỗ nào. Nên người bình dân đành xin lỗi nhạc sĩ mà chế lại!
"từ ngày có em về,
nhà mình toàn tiếng chửi thề..."
"Em" đời mới kiểu này hơi nhiều trong dân gian bây giờ nên tỷ lệ ly dị cũng từ đó tăng cao trong đời sống hiện đại.
.
Nói tới nhạc chế thì bát ngát với những người có trí nhớ tốt. Vì qua đây chúng ta mới nhập gia tùy tục, sống theo Mỹ là không biết tên người hàng xóm, không xử dụng phương tiện công cộng nhiều như khi ở quê nhà, nên ít tiếp xúc giới bình dân ngoài bến xe, bãi chợ.
- Những người thường lẻ loi, cô đơn trong cuộc sống xã hội, thậm chí hơi bị coi thường nên tâm tư họ có những phản kháng mà xét cho cùng là đáng thương. Họ, thay vì ngồi than thân trách phận hẩm hiu thì không ai nghe, thèm nghe. Họ mượn câu thơ, lời nhạc có sẵn (và đã nhiều người biết), sửa đổi lại cho đúng với tâm tư mình, kèm theo nhu cầu đương nhiên là muốn người khác hiểu mình.
.
- Điều không ngờ là trong xã hội lại có rất nhiều người giống mình nên dòng nhạc chế sống hùng sống mạnh hơn cả nhạc chính quy có tác giả hẳn hoi.
- .
Phan
No comments:
Post a Comment